مناره یا منار به معنای جای نور است و به بنای بلند و کشیده اطلاق می شود که عموماً کنار بناهای مذهبی مانند مدارس, مساجد, و مقبره ها ساخته می شدند. قبل از اسلام از منار برای راهنمایی استفاده می کردند که گاهی نیز معرف وجود آتشکده و آتشگاههای بزرگ بود و به آن میل می گفتند(مانند میل نورآباد, میل فیروزآباد).
در دوره اسلامی احداث مناره گسترش بیشتری یافت. یکی از قدیمیترین مناره ها متعلق به مسجد جامع دمشق است. از دیگر مناره های باقیمانده اوایل اسلام می توان به مناره مسجد اشاره کرد.
اگرچه معلوم نشده که قدیمیترین مناره در ایران در کدامیک از بناهای مذهبی ساخته شده, ولی منار مسجد جامع سمنان و دامغان را می توان از قدیمترین مناره های ایران دانست. لازم به یادآوری است که در آغاز مناره ها عموماً به صورت منفرد در مجاورت مساجد ساخته می شدند, ولی از دوره سلجوقی به بعد بتدریج مناره ها به صورت زوجی بر سر در ورودی و یا بر ایوان اصلی احداث گردید(مانند مسجد جامع اصفهان, مدرسه دو منار گلشن طبی).
از نظر معماری مناره ها از سه قسمت اصلی پایه, ساقه یا بدنه و کلاهک یا تاج و بخشهای پلکان و نورگیر تشکیل می شود. مناره ها به اشکال استوانه ای, مخروطی و چند ضلعی ساخته شده اند. مناره ها در آغاز احداث بسیار ساده و عاری از تزیینات بودند, ولی بتدریج همانند دیگر عناصر معماری با تزییناتی چون آجرکاری, کاشیکاری, مقرنس و کتیبه آراسته شدند. مصالح ساختمانی مناره ها از آجر و سنگ بوده است. مناره ها برای استحکام بخشیدن و جلوگیری از رانش بنا ساخته می شدند.
دومین مؤذنه‌ایکه در سرزمین‌هائیکه مسلمین آنرا فتح کردند ساخته شد مناره جامع عمرو در فسطاط است که معاویه در سال 53 هجری به والی خود مصر- مسلمه بن مخله- دستور داد تا برای مسجد مزبور چهار گلدسته بسازد. مقریزی در این مورد چنین مینویسد: معاویه دستور داد تا صومعه‌هائی برای اذان گفتن بسازند والی او-مسلمه- در چهارگوشه مسجد جامع چهار صومعه ساخت و از جاده‌ایکه در خارج مسجد بود پلکانی قرارداد تا مؤذن از آنجا بالا رود و اذان بگوید. این پلکان به همین‌حال باقی بود تا زمان خالدبن سعید که راه را عوض کرد و از داخل مسجد پله‌ها را قرار داد ..
و......
فهرست مطالب
عملکرد مناره ، معماری مساجد اولیه ، تاریخچة مناره ، شیوة ساختمانی مناره و عناصر معماری ، موقعیت موذنه ، مصالح مورد نیاز درساختمان مناره ، شکل مناره‌ها ، نحوه تزئین گلدسته
ریشه مناره‌ها در ایران
مناره‌های سلجوقی
مناره‌های ایلخانان
مناره‌های تیموری و صفوی
فهرستی از مناره‌ها و میل های تاریخی ایران از قرن پنجم تا سیزده هجری
